مهندسی منابع طبیعی

دیباچه: زمین سبز بود؛ به سبزی بهشت و رودخانه تمیز و شفاف و زلال، و طبیعت با بارش هر باران از شادابی و طراوات لبریز می‌شد. سال‌ها گذشت. جمعیت شهر رو به فزونی گذاشت. خانه‌های تازه ساخته شد و به جای درختان سرسبز، کارخانه‌ها جان گرفتند. چرخ‌های تولید کارخانه که به کار افتاد، فاضلاب صنعتی را به میان آب رودخانه جاری ساخت. آن وقت ماهی‌های کوچک و بزرگ، ذرات آلوده کننده آب را با آب شش‌هایشان تنفس کردند و گروه گروه جان باختند. آب، خاک و هوای آلوده، نفس درختان را نیز قطع کرد و اکنون ما در این زمین که با دست‌های خودمان، خاکستری‌اش کرده‌ایم، هر لحظه شاهد مرگ سبزی و سبزینگی،‌پاکی و شادابی و در نهایت هستی و زندگی هستیم. این بحران در کشور ما بسیار جدی و فراگیر به چشم می‌خورد. برای مثال در مناطق کلیدی و شاخصی همچون پارک ملی گلستان و منطقه حفاظت شده جهان‌نما، ذخایر حیات‌ وحش ما نسبت به دهه 50 به یک چهارم و در مقایسه با دهه 60 به نصف تقلیل یافته است. به عبارت دیگر، ذخیره کنونی جمعیت حیات وحش کشور ما 25% دهه 50 و 50% دهه 60 است !حال چه باید کرد؟ و چگونه می‌توان بار دیگر آسمان را آبی و زمین را با رنگ‌هایی زنده و شاداب رنگ‌آمیزی نمود و حیات و زندگی را به طبیعت ایران بازگرداند؟کارشناسان منابع طبیعی با بررسی علم اکولوژی، حل مسائل زیست‌محیطی،‌ ارائه طرح‌های عملی برای حفظ و توسعه پوشش گیاهی، بهره‌برداری صحیح از اراضی مطابق با قابلیت‌ آنها، توسعه فعالیت آبخیزداری و مدیریت آب و خاک، تلاش می‌کنند تا این آرزو را محقق سازند.این رشته در مقطع کارشناسی دارای 5 گرایش محیط‌زیست، مرتع و آبخیزداری، جنگلداری، شیلات و علوم و صنایع چوب و کاغذ است. گرایش محیط‌زیستمحیط‌زیست یک رشته چند بخشی یا بین رشته‌ای است و آمیخته‌ای از علوم بیولوژی، اکولوژی، فیزیک، شیمی، ریاضی، آمار،‌ اکولوژی کاربردی و جغرافیا می‌باشد. این گرایش تلاش می‌کند تا بین محیط انسان یا محیط شهری و محیط فراشهری مثل مرتع، جنگل و ... پل بزند تا بشر با استفاده از دانش روزافزون خود به نحوی عمل کند که با نیازها و امیدهایش هماهنگی بیشتری داشته باشد و در نهایت زندگی بهتری رابرای خود و آیندگان فراهم سازد.همچنین تلاش می‌کند تا با ارائه دانش و آگاهی‌های لازم درباره اکولوژی حیات وحش، اکولوژی دریاها، نحوه آلودگی محیط‌زیست، نحوه طراحی پارک‌های ملی و جنگلی و ... به حمایت و حفاظت از محیط‌زیست و حل مشکلات زیست‌ محیطی بپردازد.در کشور ما محیط زیست در مقطع کارشناسی یکی از گرایش‌های مهندسی منابع طبیعی است و در آن بیشتر به اکوسیستم‌های طبیعی پرداخته می‌شود، اما استادان محیط‌زیست معتقدند که باید مثل سایر کشورهای دنیا، محیط‌زیست را به عنوان یک رشته مجزا ارائه دهیم و در آن علاوه بر اکوسیستم‌های طبیعی به اکوسیستم‌های شهری نیز پرداخته شود. چون در حقیقت محیط‌زیست به تعامل و ارتباط بین محیط‌های انسانی و طبیعی می‌پردازد و صحیح نیست که این دو را مجزا از یکدیگر بررسی کنیم.(در سال 83 مهندسی محیط زیست به عنوان یک رشته مجزا در دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، وابسته به وزارت آموزش و پرورش ارائه شده است.)
موقعیت شغلی در ایران :
در سال 1382 ارزش اقتصادی هر هکتار دریا از نظر تعدیل و تنظیم گازها، کنترل آشفتگی، تنظیم آب، تهیه‌ آب، تصفیه آب، تولید مواد غذایی، تامین مواد خام،‌ ارزش فرهنگی، توریسم و ... 71609310 ریال، هر هکتار ساحل 50244800 ریال، هر هکتار جنگل 12015600 ریال، هر هکتار مرتع 2876800 ریال و هر هکتار تالاب 183334000 ریال محاسبه شده‌ است.متأسفانه بسیاری از این منابع ارزشمند که تجدیدناپذیر یا به سختی قابل تجدید هستند، در کشور ما به دلیل بی‌مبالاتی و بی‌توجهی در معرض نابودی قرار گرفته‌اند. چرا که ما توجه به قوانین و معیارهای محیط‌زیست را یک امر ضروری و اجتناب‌ناپذیر نمی‌دانیم و حتی در نظر برخی از شرکت‌ها و سازمان‌ها،‌ سازمان حفاظت محیط‌زیست، یک سازمان دردسرآفرین است و باید به نحوی از زیر اصول و قوانین آن شانه خالی کرد!و باز به همین دلیل در طرح‌ها و پروژه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ما، محیط زیست‌ نه تنها حرف اول را نمی‌زند بلکه در انتها نیز جایگاه مشخصی ندارد! با این همه، چون امروزه مسائل و مشکلات زیست‌محیطی صرفاً به یک کشور، یک منطقه یا یک قاره محدود نمی‌شود و هیچ کشوری نمی‌تواند ادعا کند که انتشار آلودگی و مشکلات ناشی از آن، مختص به کشور متبوعش می‌باشد، حفظ محیط‌زیست به یک ائتلاف جهانی تبدیل شده است و تمام کشورها و جوامع بشری پذیرفته‌اند که باید در توسعه صنعتی با توجه به ارزیابی دقیق زیست‌محیطی، تجدید نظر کرد.
این امر باعث شده است که در کشور ما نیز متخصصان محیط‌زیست در تمام مقاطع تحصیلی بویژه کارشناسی‌ارشد و دکترا در سازمان‌های متعددی از جمله:
سازمان حفاظت محیط‌زیست، شهرداری‌ها، مهندسین مشاور، وزارت کشور،‌ وزارت نیرو، سازمان توسعه و برنامه‌ریزی‌، وزارت صنایع،‌ وزارت نفت حضور داشته باشند. تا جایی که به گفته دکتر مخدوم استاد محیط زیست دانشگاه تهران، هیچ یک از فارغ‌التحصیلان کارشناسی‌ارشد و دکترای محیط‌زیست بی‌کار نیستند.
درس‌های این رشته در طول تحصیل :
دروس مشترک در گرایش‌های مختلف مهندسی منابع طبیعی:
ریاضیات، فیزیک عمومی، زمین‌شناسی، گیاه‌شناسی، اکولوژی،‌ شیمی عمومی، زیست شناسی، آمار و احتمالات، هوا و اقلیم‌شناسی، خاک‌شناسی عمومی، قوانین و مدیریت منابع طبیعی، جامعه‌شناسی روستایی، آشنایی با کامپیوتر، هیدرولوژی عمومی،
دروس تخصصی گرایش محیط‌زیست :
اکولوژی حیات‌وحش، مبانی مدیریت حیات‌وحش، بیولوژی حیوانات شکاری، پرنده‌شناسی، قوانین و مدیریت محیط‌زیست و شیلات،‌ اکولوژی دریاها، فنون مدیریت حیات وحش، آلودگی‌های محیط‌زیست، انسان و محیط‌زیست، پارک‌های ملی، جنگل و پردیس‌ها، طراحی و مهندسی پارک‌های ملی و جنگلی، ارزیابی محیط‌زیست، پارک‌داری، جلسه بحث، پروژهگرایش مرتع و آبخیزداریدر گرایش مرتع و آبخیزداری دانشجویان می‌آموزند که با توجه به امکانات آبی، خاکی، اقلیمی، زمین‌شناسی و پوشش گیاهی چگونه می‌توان از عرصه منابع طبیعی، به ویژه از مراتع موجود، بیشترین بهره را برد برای مثال با توجه به پوشش گیاهی یک منطقه، چه مقدار می‌توان دام وارد منطقه کرد و چه مقدار عرصه کشاورزی داشت؟ همچنین به یاری مدیریت آبخیزداری می‌توان از مسائلی مثل سیلاب و خشکسالی که ضررهای هنگفت اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دارد،‌ جلوگیری کرد. به عبارت دیگر، کارشناس این رشته با تقویت پوشش گیاهی، اصلاح آبراهه‌ها و بانکت‌زدن (ایجاد خطوط افقی بر روی دامنه کوه‌ها و تپه‌ها و کاشت نهال) می‌تواند از فرسایش خاک و ایجاد سیلاب جلوگیری کند.اهمیت این مسأله زمانی آشکار می‌شود که بدانیم کشور ما به دلیل پیشروی شن‌های روان به مناطق مرکزی و شرقی کشور، در معرض بیابان‌زایی قرار دارد. همچنین فرسایش خاک، موجب پرشدن مخازن سدها و آسیب‌رسانی جدی به این منابع ارزشمند می‌گردد. به همین دلیل، لازم است به یاری متخصصان مرتع‌ و آبخیزداری، از فرسایش آب و خاک جلوگیری کرد و در جهت اصلاح و توسعه مراتع قدم برداشت.
موقعیت شغلی در ایران :
شرط اول حیات اقتصادی ـ سیاسی هر کشور، ‌استقلال و وجود نیروی انسانی متعهد، متفکر و کاردان است. زیرا نیروی انسانی لایق و کاردان می‌تواند با استفاده از قدرت تصمیم‌گیری و استقلال و برنامه‌ریزی خوب دولت، از عامل دوم؛ یعنی منابع سرشار خدادادی از قبیل آب، خاک، جنگل، مرتع برای بهبود زندگی و رفاه مردم و جامعه بهره‌برداری کند. به عبارت دیگر تعادل این دو عامل، شرط مطلوب و اساسی بهره‌وری بهینه و تداوم حیات یک جامعه است.کارشناسان منابع طبیعی نقش مهمی در ایجاد تعادل بین این دو عامل دارند. زیرا از یک سو، عامل مهمی در حفظ و گسترش منابع طبیعی هستند و از سوی دیگر، نحوه استفاده و بهره‌برداری بهینه از این منابع را می‌دانند.برای مثال، فارغ‌التحصیلان گرایش مرتع و آبخیزداری می‌توانند با برنامه‌ریزی‌های صحیح و نظارت بر حسن اجرای آنها و آموزش به منظور اصلاح و توسعه مراتع، جلوگیری از فرسایش آب و خاک و پر شدن مخازن سدها و تثبیت شن‌های روان، نقش بسیار مهمی در حفظ و گسترش منابع طبیعی از قبیل مرتع، آب و خاک داشته باشند.در کل فارغ‌التحصیل توانمند این رشته، فرصت‌های شغلی مناسبی در شرکت‌های دولتی، خصوصی و نیمه‌خصوصی مرتبط با وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، مؤسسه تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات خاک و حفاظت آبخیزداری، سازمان جنگل‌ها و شرکت‌های مشاوره منابع طبیعی دارد.
دروس تخصصی گرایش مرتع و آبخیزداری :
شناسایی گیاهان مرتعی، ژئو مرفولوژی، زراعت نباتات علوفه‌ای، خاک‌ مناطق خشک و نیمه‌خشک، هیدرولوژی کاربردی، حفاظت خاک، کارتوگرافی، ارزیابی خاک‌های زراعی، اکولوژی مرتع، دامداری، اصلاح و توسعه مراتع، آنالیز و ارزیابی مراتع، جنگل‌کاری در مناطق خشک،‌ آبخیزداری،‌ مقدمات مردم‌شناسی عشایری، جلسه بحث، پروژه.
گرایش شیلات:
صنعت شیلات در کشور ما در مقایسه با تحولاتی که در صید و صیادی جهان در 50 سال اخیر روی داده، نسبتاً جوان است و حتی سرانه مصرف ماهی در ایران از 5/4 کیلوگرم فراتر نرفته است؛ رقمی که همردیف سرانه ماهی در کشورهای فاقد ذخایر آبزیان است. این در حالی است که آبزیان، به دلیل کاهش کلسترول خون،‌جلوگیری از بروز بیماری‌های قلب و عروق، وجود انواع اسیدهای آمینه مورد نیاز برای رشد و نمو بدن و داشتن درصد قابل توجهی مواد معدنی و ویتامین، ارزش غذایی بیشتری نسبت به گوشت‌های قرمز و سفید دارند.از سوی دیگر، فعالیت‌های شیلاتی در کشور، صرف‌نظر از تأمین بخشی از مواد پروتئینی، منبع مناسبی برای اشتغال، تأمین ارز و اهرمی برای توسعه و عمران مناطق ساحلی است. در واقع، در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی‌ و فرهنگی کشور، شیلات جایگاه مهمی دارد.شک نیست که اجرای طرح‌های شیلاتی کشور، به نیروهای کارآمد و متخصص نیازمند است، افرادی که با استفاده از منابع آبی برای تأمین پروتئین مورد نیاز مردم فعالیت کنند.هدف رشته مهندسی منابع طبیعی گرایش شیلات، پرورش و آموزش کارشناسان و متخصصان در همین زمینه است. در این گرایش، دانشجویان با علوم مختلف بیولوژی جانوری، گیاهی و اکولوژی دریایی به عنوان زیربنای شیلات‌ آشنا می‌شوند ، درباره آبزیان آب‌های داخلی و دریایی، نحوه تکثیر و پرورش آبزیان، صید و صیادی ونحوه عمل‌آوری فرآورده‌های دریایی مطالعه می‌کنند.اهمیت این رشته زمانی‌ آشکار‌تر می‌شود که بدانیم بهره‌برداری صحیح و پایدار از منابع دریایی، حفاظت از منابع و بازسازی ذخایر، تنوع‌بخشی در تولید و افزایش تولید،‌ بهبود و ارتقای کیفیت محصولات شیلاتی از تولید به مصرف، استفاده از فناوری‌های جدید مهندسی ژنتیک در شیلات، تولید فرآورده‌های بیولوژیک، اشتغال و درآمد ارزی، بدون نگرش علمی و متکی بر یافته‌های تحقیقاتی در شیلات، امکان‌پذیر نیست.
موقعیت شغلی در ایران :
آمارهای سازمان کشاورزی و خواروبار جهانی "فائو" نشان می‌دهد که درآمد خالص حاصل از تجارت ماهی (صادرات منهای واردات) کشورهای در حال توسعه، اخیراً به 7/17 میلیارد دلار رسیده است. این رقم بزرگتر از ارزش کل صادرات چای، برنج، کاکائو و قهوه است.در کشور ما نیز صنعت شیلات نقش مهمی در ایجاد اشتغال، بویژه از جهت کیفی دارد. زیرا بخش عمده‌ای از فعالیت‌های شیلات در مناطق دورافتاده و محروم انجام می‌شود؛ مناطقی که حضور فعالیت‌های انسانی از دید سیاسی و امنیتی بسیار مهم است. همچنین، ایفای نقشی که فعالیت‌های شیلاتی در کاهش پدیده بیکاری پنهان در مناطق روستایی و سواحل صیادی دارد، برای کشور حائز اهمیت است. زیرا فعالیت‌هایی که به منظور استفاده از منابع کوچک آبی طبیعی و نیمه‌طبیعی برای پرورش ماهی، صنایع کوچک پشتیبانی، و فرآوری و تعمیر ادوات صیادی انجام می‌شود، در کاهش بیکاری پنهان و افزایش درآمد ساکنان این مناطق، بسیار مؤثر است. همان‌طور که پیش از این گفتیم، برای اجرای برنامه‌های شیلات، پرورش افراد فنی و کارشناس از اهمیت خاصی برخوردار است؛ افرادی که می‌توانند با توسعه فعالیت‌های آبزی پروری، بازسازی ذخایر دریای خزر و منابع آب‌های داخلی، ترویج مصرف آبزیان پرورشی به عنوان غذای سلامتی، بهبود کیفیت عرضه آبزیان پرورشی، ایجاد مزارع انفرادی پرورش آنها و مراکز تکثیر آبزیان، ارائه آموزش‌های مورد نیاز آبزی پروران به منظور تقویت و ارتقای دانش فنی تولید کنندگان، مطالعه وارائه مناسبترین روش‌های تکثیر و پرورش آبزیان ، افزایش راندمان و بهبود کیفیت آبزیان پرورشی، شناسایی و مطالعه اراضی مستعد توسعه پرورش آبزیان و انجام تحقیقات در امر شناخت بیماری‌ها، بهداشت و تغذیه آبزیان، نقش بسیار مهم و اساسی در رشد و ارتقای صنعت شیلات بر عهده داشته باشند.
دروس تخصصی گرایش شیلات :
لیمونولوژی، اصول تکثیر و پرورش آبزیان، تکثیر و پرورش ماهی، تکثیر و پرورش آبزیان، اکولوژی دریاها، اصول تغذیه آبزیان، ماهی‌شناسی عمومی، بیماری‌ها و انگل‌های آبزیان، هیدروتکنیک و طراحی استخرها، ماهی‌شناسی و سیستماتیک، بهداشت و تکنولوژی فرآورده‌های شیلاتی، هیدروشیمی، جلسه بحث،‌ پروژه.
گرایش جنگلداری:
گرایش جنگلداری مجموعه‌ای از علوم و فنون است که برای شناخت جوامع مختلف جنگلی و آگاهی از کیفیت و کمیّت آنها، تربیت، پرورش و بهره‌برداری مستمر از تولیدات جنگلی، روش‌های مختلف قطع و حمل درختان قطع شده، جاده‌سازی درجنگل و مهمتر از همه، حفاظت،‌ احیا و توسعه مناطق جنگلی به عنوان تعدیل و تنظیم کننده شرایط آب و هوایی و خاکی و منبع تولید کننده چوب به کار گرفته می‌شوند.برای مثال، دانشجویان با مطالعه درس "حمایت جنگل" با عوامل تخریب جنگل آشنا شده و روش‌های بهبود و حفاظت و نگهداری از جنگل را می‌آموزند؛ روش‌هایی که می‌تواند عامل کاهش فرسایش خاک و فراهم ساختن زیستگاه‌هایی برای حیات وحش گردد. همچنین با مطالعه درس‌هایی مثل جنگل‌داری، بهر‌ه‌برداری از جنگل و سیاست‌ جنگل می‌آموزند که چگونه با فراهم ساختن مناطقی برای چرای دام‌ها، می‌توان فشار وارد شده بر زمین‌های جنگلی را کاهش داد یا چگونه می‌توان چوب مورد استفاده برای ساخت وسایل چوبی و سوخت و انرژی را فراهم ساخت تا به این وسیله، هم منافع اقتصادی حاصله از جنگل و هم اکولوژی آن حفظ گردد.
موقعیت شغلی در ایران :
ایران با داشتن 24 تا 25 درصد بیابان از مجموع وسعت کشور، با مشکل مهم و حیاتی فرسایش خاک رو به رو است. این فرسایش، مشکلات اقتصادی بسیاری را در کانون‌های بحرانی کشور ایجاد کرده است و تنها راه مبارزه با آن، احیای پوشش گیاهی مناطق بحرانی و حفظ و صیانت از جنگل‌ها است. به عبارت دیگر، فارغ‌التحصیلان توانمند این رشته چون هم از اطلاعات فنی - مهندسی و هم از علوم طبیعی و اقتصادی و اجتماعی مربوط به مناطق جنگلی برخوردار هستند، فرصت‌های شغلی مناسبی دارند که از آن جمله می‌توان به کارشناس متخصص در تهیه طرح‌‌های جنگلکاری و جنگلداری و سایر طرح‌های مربوط به حفاظت و توسعه جنگل‌ها در سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور، وزارت جهاد کشاورزی، شهرداری‌ها، سازمان پارک‌ها و فضای سبز و سازمان محیط زیست‌ اشاره کرد. همچنین همکاری با شرکت‌ها و مؤسسات مجری طرح‌های راه‌سازی در زمینه نقشه‌برداری، طراحی و محاسبه و اجرای راه‌ها و جاده‌های جنگلی، فعالیت در شرکت‌های مشاوره منابع طبیعی به صورت همکاری در طرح‌های جنگلداری خصوصی و شرکت‌های بهره‌برداری از جنگل‌ها از جمله فعالیت‌هایی است که فارغ‌التحصیلان مهندسی منابع طبیعی گرایش جنگلداری می‌توانند در آنها حضور داشته باشند.
دروس تخصصی گرایش جنگلداری:
اندازه‌گیری جنگل، جنگل‌شناسی، جاده‌سازی، جنگلداری، اقتصاد جنگل، بهره‌برداری جنگل، خاک‌شناسی جنگل، اکولوژی جنگل،‌ درخت‌شناسی، شناخت حیوانات شکاری، پارک‌های ملی و جنگلی و پردیس‌ها،‌ سیاست جنگل، حمل و نقل چوب، حمایت جنگل، جنگلکاری و نهالستان‌های جنگلی،‌ صنایع چوب، جلسه بحث، طرح جنگلداری.
گرایش علوم و صنایع چوب و کاغذ:
علوم و صنایع چوب و کاغذ مجموعه علوم و فنونی است که با فراگیری آنها دانشجویان در زمینه نحوه رویش و تولید چوب و عوامل مؤثر بر آن، اختصاصات ساختمانی و طبقه‌بندی و درجه‌بندی چوب‌ها و کاغذها، خواص فیزیکی، مکانیکی، شیمیایی و کاربردی چوب و کاغذ، تبدیل شیمیایی و مکانیکی و نیز بازرگانی و داد و ستد چوب و کاغذ و تولیدات آنها آگاهی لازم را کسب می‌کنند.
موقعیت شغلی در ایران :
فارغ‌التحصیل علوم و صنایع چوب و کاغذ می‌تواند به عنوان مدیرفنی در بخش‌های دولتی یا خصوصی مجتمع‌های چوب و کاغذ و کارخانجات تولید چوب فعالیت کند یا به عنوان کارشناس در دفاتر فنی سازمان جنگل‌ها و مراتع مشغول به کار گردد.
دروس تخصصی گرایش علوم و صنایع چوب و کاغذ :
فیزیک چوب، شیمی چوب، مدیریت صنعتی، چوب‌بری ، روکش و تخته لایه ، استاندارد و درجه‌بندی چوب، صنایع مبلمان، مکانیک چوب، تخته خرده چوب، تخته فیبر، چوب‌خشک‌کنی، تکنولوژی تهیه خمیر کاغذ، حفاظت کار و ایمنی در صنایع چوب، بازار چوب، سازه‌های چوبی، کنترل کیفیت محصول، کاغذسازی، جلسه بحث.
توانایی‌های لازم :
آیا می‌شود پرنده‌ها را از روی کتاب شناخت یا با حیات‌وحش در فضای دانشکده آشنا شد؟ بدون شک، چنین چیزی امکان‌پذیر نیست. زیرا بوم‌شناسی به معنای خانه‌شناسی است؛ یعنی بایستی به درون طبیعت رفت و از نزدیک با اصول حاکم بر آن آشنا شد و معضلات و مشکلات زیست‌محیطی را در خود طبیعت شناخت و سپس در صدد ارائه راه حل برآمد.به همین دلیل دانشجوی منابع طبیعی باید به طبیعت علاقه‌مند باشد و با صبر و حوصله و تلاش و کوشش بسیار، رمز و راز حیات را از طبیعت بیاموزد.علاقه و عشق به طبیعت و محیط‌زیست لازمه این رشته است؛ زیرا بدون عشق نمی‌توان هفته‌ها در صحرا، جنگل، دشت یا تالاب برای بررسی رفتار یک حیوان یا پیدا کردن یک گونه خاص حیوانی یا گیاهی حضور داشت و بعضاً شرایط نامساعد جوی یا حشرات موذی مثل ساس، کنه، عقرب و ... را تحمل کرد.همچنین دانشجوی منابع طبیعی باید از هوش و خلاقیت سرشاری برخوردار باشد تا بتواند مشکلات محیط‌زیست را به خوبی و به درستی ببیند و راه حلی برای آن مشکل بیابد. چون مشکلات زیست‌محیطی صبر نمی‌کنند تا ما هر زمان که دلمان خواست به فکر چاره‌اندیشی بیفتیم و امکان دارد یک مشکل در زمانی کوتاه به یک فاجعه تبدیل شود. در مورد توانمندی‌های لازم برای هر گرایش نیز باید گفت که دانشجوی محیط‌زیست باید در زمینه صنعت، فرهنگ، سیاست و اقتصاد اطلاعات عمومی خوبی داشته باشد و بتواند درباره مسائل یاد شده ابراز عقیده کند. زیرا محیط‌زیست به دانشجویانی که دروس را حفظ کنند،‌ نیازی ندارد. بلکه دانشجویانی باید وارد این رشته شوند که برای مشکلات زیست‌محیطی پروژه و طرح ارائه داده و خود مجری طرح‌هایشان باشند. در گرایش مرتع و آبخیزداری نیز چون دارای دو جنبه مرتع و آبخیزداری است، دانشجویانی با علایق و توانمندی‌های متفاوت می‌توانند جذب آن شوند.برای مثال، ما در اصلاح یک منطقه هم می‌توانیم روی پوشش گیاهی و هم روی مسائل فیزیکی، مثل ایجاد سدبندهای کوچک بر روی آبراهه‌ها تأکید داشته باشیم. در این میان، آنچه با پوشش گیاهی ارتباط دارد به مرتع باز می‌گردد و آبخیزداری بیشتر به مسائل آب و مسائل مکانیکی مثل سد، ارتباط دارد. از همین‌رو، دانشجویانی که پس از فارغ‌التحصیلی می‌خواهند در زمینه آبخیزداری فعالیت کنند، باید در دروس فنی مثل ریاضی و فیزیک قوی‌تر باشند. بخش مرتع این رشته نیز بیشتر به محیط‌زیست، شناخت گیاهان مختلف و شناخت اکولوژی مرتبط می‌شود.منبع: کتاب آشنایی با رشته های دانشگاهی سازمان سنجش آموزش کشورتالیف خانم فیروزه سودایی ونرم افزار سامان رشته ی سازمان سنجش

مهندسی کشاورزی

دیباچه: کشور ایران با وجود 37 میلیون هکتار اراضی دارای قابلیت کشاورزی، 118 تا 100 میلیارد متر مکعب منابع آبی قابل استفاده و گسترش و تنوع آب و هوایی در 14 اقلیم گوناگون (کشور ایران از لحاظ تنوع تولید زراعی و باغی بین کشورهای جهان رتبه هشتم را دارد)، پتانسیل بسیار خوبی در بخش کشاورزی دارد. البته برای توسعه این بخش مهم که به حق آن را محور توسعه اقتصادی کشور تلقی کرده‌اند، باید از کشاورزی سنتی فاصله گرفت و با بهره‌گیری از دانش‌ کشاورزی به کشاورزی مکانیزه نزدیک شد، دانش و تخصصی که در گرایش‌های مهندسی کشاورزی آموزش داده می‌شود.این رشته در 7 گرایش علوم‌دامی، باغبانی، زراعت و اصلاح نباتات، گیاه پزشکی، علوم و صنایع غذایی، خاک شناسی و ترویج و آموزش کشاورزی از بین داوطلبان گروه آزمایشی علوم تجربی دانشجو می‌پذیرد.
گرایش علوم‌ دامی‌:
هر نوع‌ دامی‌ را که‌ بخواهیم‌ به‌ طریق‌ علمی‌ پرورش‌ دهیم‌، با پنج مقوله‌ اساسی‌ روبرو می‌شویم‌. یکی‌ بحث‌ پرورش‌ دام‌ به‌ نحو صحیح‌، منطقی‌ و عملی‌ است‌ که‌ در این‌ میان‌ تغذیه‌ به‌ عنوان‌ عاملی‌ بسیار مهم‌ در پرورش‌ مطرح‌ و در راستای‌ آن‌ مسأله‌ مراتع‌ و کشت‌ علوفه‌ نیز مطرح‌ می‌شود. دومین‌ عامل‌، اصلاح‌ نژاد است‌ که‌ باعث‌ می‌شود تا دام‌ پر تولیدتری‌ داشته‌ باشیم‌. سومین‌ عامل‌، بهداشت‌ است‌ که‌ باعث‌ کاهش‌ تلفات‌ و ضایعات‌ و افزایش‌ توان‌ تولید می‌شود. عامل‌ چهارم،‌ مدیریت‌ نیروی‌ انسانی‌ است‌ که‌ به‌ یاری‌ آن‌ از نیروی‌ فعال‌ در مزارع‌ به‌ نحو مطلوب‌ بهره‌ برداری‌ می‌شود. عامل‌ آخر، تولیدات‌ و بازاریابی‌ است‌ که‌ براساس‌ این‌ عامل‌ باید بررسی‌ کرد که‌ به‌ چه‌ نحوی‌ تولیدات‌ به‌ بازار عرضه‌ شود تا در سطح‌ تولیدات‌، افتی‌ ایجاد نگردد.مهندسی علوم‌ دامی‌ به‌ بررسی‌ و مطالعه‌ این‌ پنج‌ عامل‌ و نقش‌ آنها در پرورش‌ دام‌ می‌پردازد. البته‌ در کشور ما پرورش‌ هر دامی‌ در رشته‌ علوم‌ دامی‌ نمی‌گنجد. برای‌ مثال‌ پرورش‌ آبزیان‌ بیشتر در رشته‌ شیلات‌ مطرح‌ می‌شود؛ همچنین در کشور ما پرورش‌ سگ‌ ، گربه‌ یا خوک‌ رایج‌ نیست‌.
توانایی‌های‌ لازم‌ :
هر داوطلب‌ علوم‌ دامی‌ باید بداند که‌ بخش‌ قابل‌ توجهی‌ از دروس‌ این‌ گرایش جنبه‌ عملی‌ دارد و دانشجو باید در دامداری‌ها و زمین‌های‌ زراعی‌ با نحوه‌ پرورش‌ و تغذیه‌ دام‌ آشنا گردد. از همین‌ رو نباید نسبت‌ به‌ بوی‌ کود یا دام‌ حساس‌ باشد و از حیواناتی‌ مثل‌ گاو و گوسفند یا حشراتی‌ مثل‌ زنبور عسل‌ بترسد. از لحاظ‌ درسی‌ نیز دانشجوی‌ این‌ گرایش لازم‌ است‌ که‌ به‌ دروسی‌ مانند آمار و زیست‌شناسی‌ مسلط‌ باشد.
موقعیت‌ شغلی‌ در ایران :
بسیاری‌ از دامداران‌ ما به‌ ضرورت‌ حضور یک‌ کارشناس‌ علوم‌ دامی‌ در دامداری‌ها واقف‌ نیستند و در حالی‌ که‌ خودشان‌ از اوج‌ شیر، رکود سالانه‌، فاصله‌ زایمان‌، جیره‌ نویسی‌، اصلاح‌ نژاد و درصد تلفات‌ و بیماری‌ها اطلاعی‌ ندارند، از تخصص‌ کارشناس‌ علوم‌ دامی‌ نیز در زمینه‌های‌ فوق‌ بهره‌ای‌ نمی‌برند.البته‌ این‌ به‌ آن‌ معنا نیست‌ که‌ فارغ‌التحصیلان‌ این‌ گرایش هیچ‌ موقعیت‌ کاری‌ ندارند، چون‌ خوشبختانه‌ در حال‌ حاضر هر دامپروری‌ باید از یک‌ مهندس‌ علوم‌ دامی‌ بهره‌ بگیرد و همچنین‌ بازار کار مهندسی علوم دامی‌ در روستاها و شهرستان‌ها نسبتاً مطلوب‌ است‌ و فارغ‌التحصیلان‌ می‌توانند علاوه‌ بر کار در جهاد کشاورزی‌ در مرغداری‌ها و دامداری‌های‌ خصوصی‌ نیز کار کنند یا اینکه‌ خود یک‌ دامداری‌ را راه‌اندازی‌ نمایند.همچنین‌ می‌توانند در آزمایشگاه‌های‌ تغذیه‌ برای‌ خوراک‌ یا آنالیز خوراک‌، آزمایشگاه‌های‌ اصلاح‌ نژاد دام‌ و مراکز تحقیقاتی‌ امور دام‌ و آبزیان‌ فعالیت‌ نمایند.
درس‌های این رشته در طول تحصیل:
دروس مشترک در 7 گرایش زراعت و اصلاح نباتات، علوم دامی،‌گیاه پزشکی، ترویج و آموزش کشاورزی، باغبانی، خاک شناسی و صنایع غذایی :
ریاضیات عمومی، فیزیک عمومی، شیمی عمومی، اکولوژی، گیاه‌شناسی، آمار و احتمالات، بیوشیمی عمومی، زیست‌شناسی،‌آبیاری عمومی، هوا و اقلیم‌شناسی، اقتصاد کشاورزی، خاک‌شناسی عمومی، زراعت عمومی، باغبانی عمومی،‌حشره‌شناسی و دفع آفات، ماشین‌های کشاورزی، عملیات کشاورزی، اصول تبدیل و نگهداری فرآورده‌های کشاورزی، دامپروری عمومی،‌ آشنایی با کامپیوتر.
دروس تخصصی گرایش علوم‌ دامی‌ :
تغذیه‌ دام‌ ، اصول‌ بهداشت‌ دام‌، تشریح‌ و فیزیولوژی‌ دام‌، اصلاح‌ دام‌ ، بیماری‌های‌ دام‌ و طیور، پرورش‌ گاو شیری‌ ، پرورش‌ گوسفند و بز، پرورش‌ طیور، فیزیولوژی‌ تولید مثل‌، مرتع‌داری‌ ، پرورش‌ زنبور عسل‌ ، کارآموزی‌.
گرایش گیاه‌پزشکی:
‌دانش‌ گیاه‌پزشکی‌ به‌ جای‌ معالجه‌ انسان‌ به‌ حفظ‌ و معالجه‌ گیاهان‌ اعم‌ از گیاهان‌ زراعی‌، زینتی‌ و درختان‌ میوه‌ می‌پردازد و آنچه‌ که‌ گیاه‌ را رنج‌ می‌دهد و به‌ سلامت‌ آن‌ صدمه‌ می‌زند، مطالعه‌ و بررسی‌ می‌کند؛ یعنی‌دانشجوی‌ این‌ گرایش‌ با آفاتی‌ که‌ در مزرعه‌ها، انبارها، سیلوها و کشتی‌ها به‌ بخش‌های‌ مختلف‌ گیاه‌ صدمه‌ می‌زند از قبیل‌ حشرات‌، جوندگان‌ و علف‌های‌ هرز یا بیماری‌های‌ گیاهی‌ مانند قارچ‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌ها آشنا می‌شود و نحوه‌ سمپاشی‌ را در مراحل‌ مختلف‌ رشد و نگهداری‌ از گیاه‌ و نحوه‌ ضد عفونی‌ انبارها را فرا می‌گیرد. البته‌ باید توجه‌ داشت‌ که‌ آنچه‌ به‌ گیاه‌ صدمه‌ می‌زند تنها بیماری‌ نیست‌ بلکه‌ سرمازدگی‌، گرمازدگی‌ و حتی‌ کمبود مواد غذایی‌ در خاک‌ نیز گیاه‌ را رنج‌ می‌دهد و جزو ضایعات‌ گیاهی‌ محسوب‌ می‌شود. از همین‌ رو دانشجوی‌ گیاه‌ پزشکی‌ باید موارد فوق‌ را بشناسد و نحوه‌ جلوگیری‌ از این‌ آسیب‌ها را بیاموزد.
توانایی‌های‌ لازم‌ :
گیاه‌ پزشک‌ ایرانی‌ باید از یک‌ سو با گونه‌های‌ گیاهی‌ و جانوری‌ طبیعی‌ ایران‌ آشنا باشد و از سوی‌ دیگر با موجودات‌ زنده‌ (آفات‌، بیماری‌ها و علف‌های‌ هرز قرنطینه‌ای‌) که‌ دائم‌ از مبادی‌ ورودی‌ رسمی‌ یا از مرزهای‌ طولانی‌ کشور به‌ صورت‌ غیرقانونی‌ وارد می‌شوند، آشنا بوده‌ و با آنها مبارزه‌ کند. در واقع‌ مهندس‌ گیاه‌پزشکی‌ کاری‌ دشوار، پیچیده‌ و پر مسؤولیت‌ را بر عهده‌ دارد و باید از بیوشیمی‌، بیولوژی‌ و آمار، اطلاعات‌ وسیع‌ و گسترده‌ای‌ داشته‌ باشد.همچنین‌ گیاه‌پزشکی‌ نیاز به‌ حافظه‌ قوی‌ دارد چون‌ دانشجو باید اسامی‌ لاتین‌ حشرات‌ و قارچ‌ها و رده‌ آنها را به‌ خاطر بسپارد و بالاخره‌ دانشجوی‌ این‌ گرایش‌ باید به‌ کشاورزی‌ و بخصوص‌ حشره‌شناسی‌ علاقه‌مند باشد. زیرا بخش‌ عمده‌ای‌ از دروس‌ این‌ گرایش‌ شامل‌ آفات‌ گیاهی‌ می‌شود و در این‌ درس‌ حشرات‌ مضر برای‌ آفات‌ و بیولوژی‌ آنها آموزش‌ داده‌ می‌شود.
موقعیت‌ شغلی‌ در ایران‌ :
شاید برخی‌ از کشاورزان‌ تصور کنند که‌ اطلاعات‌ لازم‌ را درباره‌ آب‌ و خاک‌ دارند اما هر کشاورزی‌ می‌داند که‌ برای‌ مبارزه‌ با آفات‌ و بیماری‌های‌ گیاهی‌ باید به‌ یک‌ متخصص‌ مراجعه‌ کند تا نوع‌ سم‌ و نحوه‌ استفاده‌ از آن‌ را فرا گیرد. به‌ عبارت‌ دیگر کشور به‌ فارغ‌التحصیل‌ علاقه‌مند و توانای‌ گیاه‌پزشکی‌ نیاز مبرمی‌ دارد. وزارت‌ کشاورزی‌، شهرداری‌ها و کلنیک‌های‌ گل‌ و گیاه‌ نیز از مراکز جذب‌ فارغ‌التحصیلان‌ این‌ گرایش هستند.از سوی‌ دیگر در حال‌ حاضر مهندسین‌ کشاورزی‌ می‌توانند با استفاده‌ از طرح‌ اشتغال‌زایی‌ جهاد کشاورزی‌، از این‌ وزارتخانه‌ وام‌ گرفته‌ و گلخانه‌ یا باغ‌ میوه‌ ایجاد کنند.قابل‌ ذکر است‌ که‌ موقعیت‌ فارغ‌التحصیلان‌ این‌ گرایش در شهرستان‌ها بهتر است‌ زیرا می‌توانند در سازمان‌ تحقیقات‌ کشاورزی‌ شهر خود فعالیت‌ نمایند.
دروس‌ تخصصی‌ گیاه‌ پزشکی‌:
حشره‌شناسی‌ ، قارچ‌شناسی‌، آفات‌ مهم‌ گیاهان‌ زراعی‌ ، بیماری‌های‌ مهم‌ گیاهان‌ زراعی‌، آفات‌ مهم‌ درختان‌ میوه‌، بیماری‌های‌ مهم‌ درختان‌ میوه‌، آفات‌ و بیماری‌های‌ مهم‌ گیاهان‌ زینتی‌، جالیزی‌ و سبزی‌ها، اصول‌ مبارزه‌ با آفات‌ و بیماری‌های‌ گیاهی‌، سم‌شناسی‌، تکنولوژی‌ مبارزه‌ شیمیایی‌، علف‌های‌ هرز و کنترل‌ آنها، آفات‌ انباری‌، کارآموزی‌.
گرایش ترویج‌ و آموزش‌ کشاورزی‌:
یکی‌ از رسالت‌های‌ مهم‌ هر رشته‌ای‌ بردن‌ دانش‌ و علم‌ آن‌ رشته‌ در بین‌ اقشار مختلف‌ جامعه‌ است‌. به‌ عبارت‌ دیگر مطالبی‌ که‌ دانشجویان‌ در دانشگاه‌ها فرا می‌گیرند، مستقیماً برای‌ عموم‌ مردم‌ قابل‌ استفاده‌ نیست‌ بلکه‌ باید تغییر و تحولی‌ در آن‌ صورت‌ گیرد تا متناسب‌ با سطح‌ توانایی‌ هر یک‌ از مخاطبان‌ بتوان‌ ایده‌ها و نوآوری‌ها را در اختیارشان‌ قرار داد. در کشاورزی‌ نیز ما با افراد مختلفی‌ سر و کار داریم‌ که‌ از لحاظ‌ سطح‌ علمی‌ و آگاهی‌ در رده‌های‌ متفاوتی‌ قرار دارند. افرادی‌ که‌ نیاز به‌ دانش‌ کشاورزی‌ نوین‌ دارند اما نمی‌توانند این‌ دانش‌ را از کتب‌ کشاورزی‌ به‌ دست‌ بیاورند بلکه‌ باید متخصصانی‌ باشند که‌ یافته‌های‌ جدید علمی‌ را متناسب‌ با سطح‌ دانش‌ و توان‌ علمی‌ این‌ دسته‌ از مخاطبان‌ در اختیار آنها قرار دهند این‌ متخصصان‌ همان‌ مهندسین‌ ترویج‌ و آموزش‌ کشاورزی‌ هستند.البته‌ بخش‌ آموزش‌ این‌ گرایش‌ شامل‌ آموزش‌های‌ رسمی‌ نیز می‌شود؛ یعنی‌ دانشجویان‌ مهندسی‌ ترویج‌ و آموزش‌ کشاورزی‌ در این‌ بخش‌ با نحوه‌ برنامه‌ریزی‌ آموزشی‌، تدریس‌ و مدیریت‌ هنرستان‌ها و دبیرستان‌های‌ کشاورزی‌ آشنا می‌شوند.
توانایی‌های‌ لازم :
مهندسی ترویج‌ و آموزش‌ کشاورزی‌ یکی‌ از رشته‌های‌ بین‌ رشته‌ای‌ است‌ چون‌ دروس‌ آن‌ حیطه‌ گسترده‌ای‌ از علوم‌ مختلف‌ شامل‌ ارتباطات‌، روانشناسی‌ تربیتی‌، تکنولوژی‌ آموزشی‌، علوم‌ تربیتی‌، مدیریت‌، کامپیوتر، آمار و کشاورزی‌ را دربرمی‌گیرد.به‌ همین‌ دلیل‌ دانشجوی‌ این‌ گرایش باید هم‌ در دروس‌ مهم‌ مهندسی کشاورزی‌ مانند زیست‌شناسی‌، شیمی‌ و ریاضی‌ قوی‌ باشد و هم‌ توانمندی‌های‌ لازم‌ برای‌ تدریس‌ را داشته‌ باشد؛ یعنی‌ باید صبر و حوصله‌ بسیار داشته‌ و با کوچک‌ترین‌ عدم‌ پذیرش‌ از سوی‌ کشاورزان‌، دلسرد نشود. در ضمن‌ باید نواندیش‌ و خلاق‌ باشد تا بتواند به‌ بهترین‌ نحو به‌ ترویج‌ و آموزش‌ کشاورزی‌ بپردازد و از روش‌های‌ متعدد و متفاوت‌ تکنولوژی‌ آموزشی‌ مثل‌ تهیه‌ پوستر، فیلم‌ و عکس‌ در این‌ راه‌ استفاده‌ نماید. همچنین‌ باید شخصیتی‌ برون‌گرا داشته‌ باشد تا بتواند با طبقات‌ مختلف‌ جامعه‌ به‌ خصوص‌ قشر روستایی‌ ارتباط‌ برقرار کند و با جلب‌ اعتماد آن‌ها، دانش‌ تئوری‌ و عملی‌ را به‌ کشاورزان‌ منتقل‌ سازد و در نهایت‌ لازم‌ است‌ که‌ از محیط‌ روستایی‌ و فعالیت‌های‌ کشاورزی‌ لذت‌ ببرد و علاقه‌مند به‌ همکاری‌ و کمک‌ به‌ دیگران‌ باشد.
موقعیت‌ شغلی‌ در ایران :
مهندسین‌ ترویج‌ و آموزش‌ کشاورزی‌ می‌توانند به‌ عنوان‌ رئیس‌ سازمان‌ کشاورزی‌ استان‌، مجری‌ طرح‌های‌ تحقیقاتی‌ - ترویجی‌، کارشناس‌ ترویج‌ و آموزش‌ در وزارت‌ تعاون‌، صندوق‌ بیمه‌ و سازمان‌ مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌ مشغول‌ به‌ فعالیت‌ شوند و باعث‌ ارتقای‌ سطح‌ زندگی‌ روستاییان‌ گردند. یا به‌ عنوان‌ کارشناس‌، گروهی‌ از مروجین‌ را برای‌ انتقال‌ یافته‌های‌ نوین‌ به‌ روستاییان‌ آماده‌ کرده‌، بر کار آنها نظارت‌ کنند.همچنین‌ می‌توانند به‌ عنوان‌ مدیر، آموزشگر، برنامه‌ریز آموزشی‌ یا تکنولوژیست‌ آموزشی‌ در هنرستان‌ها و دبیرستان‌های‌ کشاورزی‌ فعالیت‌ نمایند یا در سمینارها و کنگره‌های‌ علمی‌ مسؤول‌ وسایل‌ دیداری‌ و شنیداری‌ شوند و به‌ عنوان‌ سردبیر روزنامه‌ها و نشریات‌ کشاورزی‌ در جامعه‌ خدمت‌ کنند.لازم‌ به‌ ذکر است‌ که‌ در بخش‌ کشاورزی‌، نیاز به‌ آموزش‌ هم‌ برای‌ زنان‌ و هم‌ برای‌ مردان‌ روستایی‌ وجود دارد، بنابراین‌ فارغ‌التحصیلان‌ این‌ گرایش چه‌ زن‌ و چه‌ مرد می‌توانند فرصت‌ شغلی‌ مناسبی‌ داشته‌ و نقش‌ بسیار ارزنده‌ای‌ در بهبود وضعیت‌ روستاییان‌ داشته‌ باشند.
دروس‌ تخصصی‌ گرایش ترویج‌ و آموزش‌ کشاورزی‌ :
مقدمات‌ روانشناسی‌ تربیتی‌، جامعه‌ شناسی‌ روستایی‌ ، مقدمات‌ مردم‌شناسی‌ عشایری‌ ، اصول‌ آموزش‌ و پرورش‌ ، اصول‌ آموزش‌ بزرگسالان‌، اصول‌ آموزش‌ کشاورزی‌، اصول‌ ترویج‌ کشاورزی‌، اصول‌ مدیریت‌ آموزش‌ و ترویج‌ ، اصول‌ برنامه‌ریزی‌ ترویجی‌، طرح‌ و تهیه‌ برنامه‌ آموزشی‌، نوآوری‌ و نوپذیری‌، آموزش‌ سمعی‌ و بصری‌ ، اصول‌ مقاله‌ نویسی‌ فنی‌ و ترویجی‌، ترویج‌ و آموزش‌ کشاورزی‌ عملی‌ .
گرایش باغبانی‌:
باغبانی‌ آمیخته‌ای‌ از علم‌، هنر، تجربه‌ و مهارت‌ در پرورش‌ گیاهان‌ باغبانی‌ است‌. گیاهانی‌ که‌ شامل‌ درختان‌ میوه‌، گل‌ها و گیاهان‌ زینتی‌، سبزیجات‌ و گیاهان‌ دارویی‌ می‌شود و دانشجوی‌ مهندسی‌ باغبانی‌ در طی‌ چهار سال‌ با ویژگی‌های‌ ژنتیکی‌ این‌ چهار دسته‌ از گیاهان‌، پاسخ‌هایی‌ که‌ گیاهان به‌ شرایط‌ محیطی‌ می‌دهند و پاسخ‌هایی‌ که‌ به‌ تیمارهای‌ ما مثل‌ آبیاری‌، کود، هرس‌ و ... می‌دهند، آشنا می‌شود و به‌ خاطر همین‌ بررسی‌های‌ دقیق‌ فیزیولوژیکی‌ گیاهان‌ است‌ که‌ باغبانی‌ یک‌ رشته‌ علمی‌ است‌، علمی‌ که‌ باعث‌ بهتر شدن‌ کمیت‌ و کیفیت‌ محصولات‌ باغبانی‌ شده‌ است‌. برای‌ مثال‌ به‌ یاری‌ علم‌ باغبانی‌، گیاهان‌ زینتی‌ دوام‌ بیشتری‌ پیدا کرده‌ و گل‌های‌ بزرگتری‌ می‌دهند. یا در قدیم‌ بعضی‌ از خیارهایی‌ که‌ می‌خریدیم‌ تلخ‌ بود اما امروزه‌ به‌ یاری‌ اصلاح‌ نژاد و رسیدگی‌های‌ لازم‌ خیار تلخ‌ وجود ندارد.
توانایی‌های‌ لازم :
باغبانی‌ یک‌ کار عملی‌ است‌، باید آن‌ را حس‌ کرد، باید با آب‌ و خاک‌ ارتباط‌ برقرار کرد و باید بررسی‌ کرد که‌ در زمینه‌ باغبانی‌ چه‌ کارهایی‌ در دنیا انجام‌ شده‌ است‌ و از آنها ایده‌ گرفت‌. به‌ همین‌ دلیل‌ دانشجوی‌ مهندسی کشاورزی ـ باغبانی‌ لازم است که سرِ زمین‌ برود و به کار با خاک و گل و گیاه علاقه‌مند باشد.همچنین‌ دانشجوی‌ این‌ گرایش باید به‌ علوم‌ زیستی‌ به‌ ویژه‌ گیاه‌شناسی‌ علاقه‌مند بوده‌ و به‌ آن‌ تسلط‌ داشته‌ باشد برای‌ اینکه‌ تنوع‌ گیاهی‌ در این‌ گرایش فوق‌العاده‌ زیاد است‌.گفتنی است که باغبانی‌ به‌ خاطر ماهیت‌ گیاهان‌ بخصوص‌ گیاهان‌ زینتی‌ با مسائل‌ ذوقی‌ سر و کار دارد. بنابراین‌ افرادی‌ که‌ زمینه‌های‌ هنری‌ در آنها قوی‌ است‌ و به‌ گل‌ و گیاه‌ نیز علاقه‌ دارند، در این‌ گرایش موفق‌تر خواهند شد.
موقعیت‌ شغلی‌ در ایران :
باغبانی‌ از نظر اقتصادی‌ رشته‌ پردرآمدی‌ برای‌ تولیدکنندگان‌ است‌، چون‌ فارغ‌التحصیلان‌ این‌ گرایش در صورت‌ داشتن‌ سرمایه‌ لازم‌ می‌توانند به‌ تولید گل‌ها، گیاهان‌ زینتی‌ و دارویی‌، سبزیجات‌ یا میوه‌های‌ گلخانه‌ای‌ بپردازند.از سوی‌ دیگر چون‌ دانشگاه‌ آزاد اسلامی‌ در سطح‌ وسیعی‌ دانشجوی‌ مهندسی‌ باغبانی‌ نمی‌گیرد، هنوز بازار کار این‌ گرایش اشباع‌ نشده‌ است‌.فارغ‌التحصیلان‌ مهندسی‌ باغبانی‌ می‌توانند در سازمان‌ برنامه‌ و بودجه‌ یا جهاد کشاورزی‌ نیز کارهای‌ تحقیقاتی‌ و آزمایشگاهی‌ انجام‌ دهند یا به‌ عنوان‌ کارشناس‌ در مزارع‌ و باغ‌های‌ خصوصی‌ فعالیت‌ نمایند.
دروس‌ تخصصی‌ گرایش باغبانی‌:
اصول‌ باغبانی‌، اصول‌ اصلاح‌ نباتات‌، علف‌های‌ هرز و کنترل‌ آنها، حاصلخیزی‌ خاک‌ و کودها، ازدیاد نباتات‌ ، سبزیکاری‌ عمومی‌، سبزیکاری‌ خصوصی‌، میوه‌های‌ مناطق‌ معتدل‌ ، فیزیولوژی‌ بعد از برداشت‌، گلکاری‌ ، میوه‌های‌ ریز، اصلاح‌ و بذر گیری‌ گل‌ و گیاه‌ ، میوه‌های‌ گرمسیری‌ و نیمه‌ گرمسیری‌، فیزیولوژی‌ گیاهی‌ ، کارآموزی‌ .
گرایش خاک‌شناسی‌:
مهندسی‌ کشاورزی‌ ـ خاک‌شناسی‌ به‌ شناسایی‌ خاک‌، بهره‌بری‌ از خاک‌ در جهت‌ تولید مواد غذایی‌ و حفاظت‌ از محیط‌ زیست‌، مدیریت‌ خاک‌ و آب‌، آلودگی‌ خاک‌، اصلاح‌ خاک‌های‌ شور و قلیایی‌، مصرف‌ بهینه‌ کودهای‌ شیمیایی‌ و آلی‌ و کاربری‌ خاک‌ برای‌ مصارف‌ گوناگون‌ از قبیل‌ جنگل‌، مرتع‌، زراعت‌ آبی‌، زراعت‌ دیم‌ و شهرسازی‌ می‌پردازد. به‌ عبارت‌ دیگر دانشجویان‌ این‌ گرایش با مراحل‌ پیدایش‌ و تکامل‌ خاک‌، رده‌بندی‌ و نام‌گذاری‌ انواع‌ خاک‌، روش‌های‌ مختلف‌ کنترل‌ فرسایش‌ و حفظ‌، نگهداری‌ و تقویت‌ خاک‌های‌ زراعی‌ آشنا می‌شوند و رابطه‌ بین‌ خاک‌ با آب‌ و گیاه‌ و عوامل‌ مختلف‌ اقلیمی‌ را مطالعه‌ می‌کنند و با بررسی‌ خصوصیات‌ فیزیکی‌ و شیمیایی‌ خاک‌ و واکنش‌ آن‌ در برابر اضافه‌ یا کم‌ شدن‌ مواد مختلف‌ به‌ بهروری‌ هرچه‌ بیشتر محصولات‌ زراعی‌ کمک‌ می‌کنند.
توانایی‌های‌ لازم‌ :
دروس‌ پایه‌ در مهندسی‌ کشاورزی‌ ـ خاک‌شناسی،‌ شیمی‌ و زمین‌شناسی‌ است‌ و دانشجویان‌ این‌ گرایش باید به‌ این‌ دروس‌ و همچنین‌ محیط‌ زیست‌ و منابع‌ طبیعی‌ علاقه‌مند باشند و آمادگی‌ کار در آزمایشگاه‌ها، صحرا و مزارع‌ را داشته‌ باشند.
موقعیت‌ شغلی‌ در ایران :
فرض‌ کنید که‌ یک‌ باغدار می‌خواهد باغی‌ 30 یا 50 هکتاری‌ را کود بدهد. تعیین‌ میزان‌ کود و نوع‌ کود برعهده‌ مهندس‌ کشاورزی‌ ـ خاک‌شناسی‌ است‌. همچنین‌ مهندس‌ این‌ گرایش می‌تواند کاربری‌ زمین‌های‌ مختلف‌ را تعیین‌ کند؛ یعنی‌ مشخص‌ کند که‌ یک‌ زمین‌ برای‌ زراعت‌، باغبانی‌ یا مسکن‌ مناسب‌ است‌. در ضمن‌ نوع‌ محصول‌ مناسب‌ برای‌ زمین‌ زراعی‌ را نیز پیشنهاد بدهد. در حال‌ حاضر نیز مهندس‌ کشاورزی‌ ـ خاک‌شناسی‌ می‌تواند در وزارت‌ جهاد کشاورزی‌، محیط‌ زیست‌، شهرداری‌ها یا در بخش‌ خصوصی‌ فعالیت‌ کند.
دروس‌ تخصصی‌ گرایش خاک‌شناسی‌:
فیزیک‌ خاک‌، شیمی‌ خاک‌، خاک‌های‌ شور و قلیایی‌، پیدایش‌ و رده‌بندی‌ خاک‌ها، حاصلخیزی‌ خاک‌ و کودها، بیولوژی‌ خاک‌، فرسایش‌ و حفاظت‌ خاک‌، رابطه‌ آب‌ و خاک‌ و گیاه‌، ارزیابی‌ خاک‌ها و اراضی‌، نقشه‌برداری‌ خاک‌ها، مبانی‌ زهکشی‌، تغذیه‌ گیاه‌، کارآموزی‌.
گرایش زراعت‌ و اصلاح‌ نباتات‌:
زراعت‌ و اصلاح‌ نباتات‌ در کنار گرایش‌های باغبانی‌ و علوم‌ دامی‌ یکی‌ از سه‌ گرایش تولیدکننده‌ مهندسی‌ کشاورزی‌ است‌. در این‌ میان‌ گرایش زراعت‌ و اصلاح‌ نباتات‌ به‌ رشد و نمو، میزان‌ عملکرد و روش‌های‌ بهینه‌سازی‌ تولید گیاهان‌ زراعتی‌ نظیر گندم‌، جو، ذرت‌، چغندر قند، سویا و آفتابگردان‌ می‌پردازد. گیاهانی‌ که‌ غذای‌ انسان‌ و دام‌ به‌ آنها وابسته‌ است‌ و در واقع‌ مهم‌ترین‌ گیاهان‌ زراعتی‌ به‌ شمار می‌آیند. همچنین‌ در این‌ گرایش طریقه‌ اصلاح‌ گیاهان‌ که‌ پایه‌ ژنتیکی‌ دارد، مطالعه‌ می‌شود تا با اصلاح‌ ژنتیکی‌، گیاهانی‌ با کیفیت‌ و بازدهی‌ بیشتری‌ داشته‌ باشیم‌. برای‌ مثال‌ با تلاقی‌ گندم‌های‌ مختلف‌، گندمی‌ را تولید کنیم‌ که‌ بالاترین‌ بازدهی‌ و بهترین‌ کیفیت‌ را داشته‌ باشد.
توانایی‌های‌ لازم‌ :
استادان‌ و متخصصان‌ این‌ گرایش معتقدند که‌ زندگی‌ شخصی‌ دانشجویان‌ زراعت‌ و اصلاح‌ نباتات‌ باید به‌ نوعی‌ وابسته‌ به‌ کشاورزی‌ باشد. چون‌ تجربه‌ نشان‌ داده‌ شده‌ است‌، دانشجویانی‌ که‌ زندگی‌ شهری‌ دارند در دروس‌ عملی‌ کشاورزی‌ با مشکلات‌ زیادی‌ مواجه‌ می‌شوند. همچنین‌ افرادی‌ که‌ به‌ کار در مزرعه‌ و آزمایشگاه‌ علاقه‌مند باشند در این‌ گرایش موفق‌تر هستند.
موقعیت‌ شغلی‌ در ایران‌ :
اگر فارغ‌التحصیل‌ این‌ گرایش سرمایه‌ داشته‌ باشد به‌ خوبی‌ می‌تواند یک‌ زمین‌ زراعی‌ را به‌ صورت‌ مکانیزه‌ اداره‌ کند و در صورت‌ نداشتن‌ سرمایه‌ نیز می‌تواند جذب‌ مؤسسات‌ تولید واحدهای‌ کشاورزی‌ گردد. به‌ ویژه‌ این‌ که‌ با اجرای‌ آئین‌نامه‌های‌ نظام‌ مهندسی‌ کشاورزی‌ که‌ توسط‌ مجلس‌ تصویب‌ شده‌ است‌، هر زمین‌ زراعی‌ اعم‌ از دولتی‌ و خصوصی‌ باید تحت‌ نظارت‌ یک‌ مهندس‌ زراعت‌ و اصلاح‌ نباتات‌ اداره‌ گردد. گفتنی‌ است‌ در حال‌ حاضر دولت‌ به‌ هریک‌ از فارغ‌التحصیلان‌ مهندسی‌ کشاورزی‌ در صورت‌ داشتن‌ توانمندی‌های‌ لازم‌ 20 میلیون‌ تومان‌ وام‌ برای‌ انجام‌ فعالیت‌های‌ کشاورزی‌ می‌دهد.
دروس تخصصی گرایش زراعت‌ و اصلاح‌ نباتات :
مرتع‌داری‌، دیم‌کاری‌، علف‌های‌ هرز و کنترل‌ آنها، رابطه‌ آب‌ و خاک‌ و گیاه‌، اصول‌ اصلاح‌ نباتات‌، اصلاح‌ نباتات‌ خصوصی‌، زراعت‌ نباتات‌ صنعتی‌، زراعت‌ نباتات‌ علوفه‌ای‌، فیزیولوژی‌ گیاهان‌ زراعتی‌، کارآموزی‌.منبع: کتاب آشنایی با رشته های دانشگاهی سازمان سنجش آموزش کشورتالیف خانم فیروزه سودایی ونرم افزار سامان رشته ی سازمان سنجش